Don't frighten the crane

Тывалап бижээни Тулаа-шынаа эртинези Дуруяа-ла кушту хоюспаңар Турган боттуң изиг-ле чүрээ Дунда-ла карам аттынмаңар Алаак-шынаа эртинези Аңгыр-ла кушту хоюспаңар Ал-ла боттуң изиг-ле чүрээ Анай-ла карам аттынмаңар Тулаа шынаа эрий-ле берген Дуруяа-ла куштар амыраар боор Дунда-ла карам ырай-ла берген Душтуу чоктар амыраар боор Алаак шынаа эрий-ле берген Аңгыр-ла куштар амыраар боор Анай-ла карам ырай-ла берген Адааргактар амыраар боор 2. Алаак шыктың эртинези Аңгыр кушту хоюспаңар Ал-ла боттуң изиг чүрээ Анай карам аттынмаңар Тулаа-шынаа эртинези Дуруяаны хоюспаңар Турган боттуң изиг чүрээ Дунда карам аттынмаңар 18. Алаак шыгы доңа бээрге Аңгыр куштар кээргенчиг Артык ынаа ырай бээрге Анай кара кээргенчиг Тулаа шыгы доңа бээрге Дуруяа куштар кээргенчиг Душкан эжи ырай бээрге Дунда кара кээргенчиг

Transliteration Tulaa-šïnaa ertinezi Duruyaa-la kuštu xoyuspaŋar Turgan bottuŋ izig-le čüree Dunda-la karam attïnmaŋar Alaak-šïnaa ertinezi Aŋgïr-la kuštu xoyuspaŋar Al-la bottuŋ izig-le čüree Anay-la karam attïnmaŋar Tulaa šïnaa eriy-le bergen Duruyaa-la kuštar amïraar boor Dunda-la karam ïray-la bergen Duštuu čoktar amïraar boor Alaak-šïnaa eriy-le bergen Aŋgïr-la kuštar amïraar boor Anay-la karam ïray-la bergen Adaargaktar amïraar boor 2. Alaak šïktïŋ ertinezi Aŋgïr kuštu xoyuspaŋar Al-la bottuŋ izig čüree Anay karam attïnmaŋar Tulaa-šïnaa ertinezi Duruyaanï xoyuspaŋar Turgan bottuŋ izig čüree Dunda karam attïnmaŋar 18. Alaak-šïgï doŋa beerge Aŋgïr kuštar keergenčig Artïk ïnaa ïray beerge Anay kara keergenčig Tulaa šïgï doŋa beerge Duruyaa kuštar keergenčig Duškan eži ïray beerge Dunda kara keergenčig

Translation Do not frighten the crane, Treasure of marsh and river bed Do not scold my beloved, The warm heart of one's own ? Do not frighten the shelduck Treasure of glade and river bed Do not scold my darling, The warm heart of one's own ? Marsh and river bed thaw up The cranes will surely rejoice My beloved goes away Those without lover will surely rejoice Glade and river bed thaw up The shelducks will surely rejoice My sweetheart goes away Those envious will surely rejoice 2. Do not frighten the shelduck Treasure of glade and meadow Do not scold my darling, The warm heart of one's own ? Do not frighten the crane, Treasure of marsh and river bed Do not scold my beloved, The warm heart of one's own ? 18. When glade and meadow freeze up The shelducks are sad When his/her dear love goes away The sweetheart is sad When marsh and meadow freeze up The cranes are sad When his/her ? friend goes away The beloved is sad

References

• Kjunzegeš, Jurij Šojdakovič (ed.). Tïva kožamïktar [Tuvan short songs]. Kyzyl: 1965. 136, No. 2; 203, No. 18.
• Kïrgïs, Zoya. Tïva čonnuŋ ertinezi xöömej / Khoomei žemčužina tuvy [Khoomei, Treasure of the Tuvan People]. Kyzyl: 1992. 45, No. 9; 55, No. 51 (identical to No. 2, 18 above)
• Huun-Huur-Tu. “Don’t frighten the crane” (Track 2). If I’d Been Born an Eagle. CD. Shanachie: 1997.
• Sundukai Mongush. “Don’t frighten the crane” (Track 30). Tuva: Voices From the Center of Asia. CD. Smithsonian: 1992.
• Sundukai Mongush. “Don’t frighten the crane” (Track 18). Horekteer. Tuvan Throat Singing Virtuosos. CD. Z. K. Kyrgys: 2002.