Kaldak-Khamar

Тывалап бижээни Калдак-Хамар Калдак-Хамар кадыр арттын шуу-уу-уу Казып алза аштап алза шуу-уу-уу Хартыга-дег бора мунгаш шуу-уу-уу Карам эшке четкен болза шуу-уу-уу 2x Тес-ле хемниң кожуунунга шуу-уу-уу Дески чаагай орук болза шуу-уу-уу Девип турар бора мунгаш шуу-уу-уу Тенек хейге четкен болза шуу-уу-уу 2x Калдак-Хамар артын сынын шуу-уу-уу Казып алза аштап алза шуу-уу-уу Каң-на демир чычаан мунгаш шуу-уу-уу Хала чокка халдып орза шуу-уу-уу 2x Тес-ле хемниң кожуунунче шуу-уу-уу Дески чаагай орук болза шуу-уу-уу Демир чычаан мунуп алгаш шуу-уу-уу Тендиш дивейн халдып орза шуу-уу-уу 2x 49. Калдак-Хамар Калдак-Хамар артын сынын Казып алза аштап алза Хартыга-дег чычаан мунгаш Хала чокка халдып орза Тес-ле Хемни дээскиндер Дески делгем орук болза Демир чычаан мунуп алгаш Тендик чокка салып орза 16. (*) Тес-ле-Хемниң кожуунунга Дески чаагай орук болза Демир чычаан мунуп алгаш Тендик чокка халдып орза Калдак, Хамар арттын сынын Казар болза, аштаар болза Хартыга дег чычааннарга Калбак чаагай орук болза (*) "Чыынды чогаалдарга" 1937 чылда "Эш Токаның башталгазы-биле намның массалыг бригадының Тес-Хем чорааш, ол кожууннуң чедер, четпес ажылдарын илередип чогааткан ырлар" деп тускай бөлүк кылдыр парлаттынган кожамыктардан алган.

Transliteration Kaldak-Khamar Kaldak-Khamar kadyr artyn shuu-uu-uu Kazyp alza ashtap alza shuu-uu-uu Khartyga-deg bora mungash shuu-uu-uu Karam eshke chetken bolza shuu-uu-uu 2x Tes-le khemniŋ kozhuununga shuu-uu-uu Deski chaagaj oruk bolza shuu-uu-uu Devip turar bora mungash shuu-uu-uu Tenek khejge chetken bolza shuu-uu-uu 2x Kaldak-Khamar artyn synyn shuu-uu-uu Kazyp alza ashtap alza shuu-uu-uu Kaŋ-na demir chychaan mungash shuu-uu-uu Khala chokka khaldyp orza shuu-uu-uu 2x Tes-le khemniŋ kozhuununche shuu-uu-uu Deski chaagaj oruk bolza shuu-uu-uu Demir chychaan munup algash shuu-uu-uu Tendish divejn khaldyp orza shuu-uu-uu 2x 49. Kaldak-Xamar Kaldak-Xamar artïn sïnïn Kazïp alza aštap alza Xartïga-deg čïčaan mungaš Xala čokka xaldïp orza Tes-le Xemni deeskinder Deski delgem oruk bolza Demir čïčaan munup algaš Tendik čokka salïp orza 16. (*) Tes-le-Khemniŋ kozhuununga Deski chaagaj oruk bolza Demir chychaan munup algash Tendik chokka khaldyp orza Kaldak, Khamar arttyn synyn Kazar bolza, ashtaar bolza Khartyga deg chychaannarga Kalbak chaagay oruk bolza (*) “Chyyndy chogaaldarga” 1937 chylda “Esh Tokanyŋ bashtalgazy-bile namnyŋ massalyg brigadynyŋ Tes-Xem choraash, ol kozhuunnuŋ cheder, chetpes azhyldaryn ileredip chogaatkan yrlar” dep tuskaj bölük kyldyr parlattyngan kozhamyktardan algan.

Translation Kaldak-Khamar If they dig out and clean up, shuu-uu-uu The steep mountain pass of Kaldak-Khamar, shuu-uu-uu One could reach the beloved friend, shuu-uu-uu Mounted on the falcon-like grey, shuu-uu-uu If there is a level, good road, shuu-uu-uu To the province of Tes-Khem, shuu-uu-uu One could reach the dashing fellow, shuu-uu-uu Mounted on the grey that dances, shuu-uu-uu If they dig out and clean up, shuu-uu-uu The mountain pass and range of Kaldak-Khamar, shuu-uu-uu One could hop along without a hitch, shuu-uu-uu Seated on a steel and iron carriage [automobile], shuu-uu-uu If there is a level, good road, shuu-uu-uu Towards the province of Tes-Khem, shuu-uu-uu One could hop along without a swagger, shuu-uu-uu Seated down on an iron carriage [automobile], shuu-uu-uu 49. 16. (*) If there is a good, level road To the province of Tes-Khem One could hop along without a swagger Seated on a iron carriage [automobile] If they would dig out and clean up The pass and range of Kaldak and Khamar There would be a good, broad road For carriages [automobiles][swift] like a falcon (*) Taken from the songs that were published in the year 1937 as a special volume to “Collected Compositions”, called “Songs that the mass brigades of the party under the leadership of comrad Toka composed after going to Tes-Kem, advancing their hard to accomplish labour of that province."

References

• Aksenov, Aleksej Nikolaevich. Tuvinskaja narodnaja muzyka (Tuvan folk music). Kyzyl: 2004. 148, No. 49.
• Kjunzegesh, Jurij Shojdakovich (ed.). Tyva kozhamyktar (Tuvan short songs). Kyzyl: 1965. 153, No. 16.
• Huun-Huur-Tu. "Kaldak Khamar" (Track 6). The Orphan's Lament. CD. Shanachie: 1994.
• Ondar Kongar-ool & Paul Pena. "Kaldak-Hamar (The Other Side of the Mountain)" (Track 7). Genghis Blues. CD. TuvaMuch Records: 1997.
• Ondar. "The Other Side of the Mountain (Kaldak-Hamar)" (Track 6). Back Tuva Future : The Adventure Continues. CD. Warner Bros: 1999.
• Yat-Kha. "Kaldak Khamar" (Track 1). Dalai Beldiri. CD. Wicklow: 1999.
• Oidupaa Vladimir Oiun. “Kaldak-Khamar” (Track 17). Divine Music from a Jail. CD. Friends Records: 1999.