Tongue twisters

The Tuva vernacular term for tongue twister is дүрген чугаа (dürgen-chugaa, quick speech): a sequence of words, often alliterative, difficult to articulate quickly.

Also included here are узун тыныш (uzun tynysh, long breath): a counting sequence that involves a contest in length of breath. These basically consist of a numeral followed by a word, such as курут (kurut, dry curds), чарын (charyn, shoulderblade), бала (bala, pestle), or будук (buduk, branch). They make a great way for learning Tuva numbers as well.

Тывалап бижээни Дүрген чугаа Билдим-билдим - Биче шынаа, Шынаалаза - Шыктыг алаак, Алаактаза - Арбын сүрүг, Сүрүглезе - Сүттүг инек, Инектезе - Итпек, хойтпак, Хойтпактаза - Дооза тодар, Тодарлаза - Тодуг-догаа. Билдим-билдим - Биче хая, Хаялаза - Хайдың маас, Маастаза - Барба чүве, Чүвелезе - Чүчүк буга, Бугалаза - Бүрүүл-доос, Доостаза - Дошкук белек, Белектезе - Дээр дагыл, Дагылдаза - Даар дегбес, Дегбестезе - Дөртен карыш, Карыштаза - Када челим, Челимнезе - Чеди кулаш, Кулаштаза - Куу далган, Далганназа - Дуган-хүрээ.

Transliteration Dürgen-chugaa Bildim-bildim - Biche shynaa, Shynaalaza - Shyktyg alaak, Alaaktaza - Arbyn sürüg, Sürügleze - Süttüg inek, Inekteze - Itpek, khojtpak, Khojtpaktaza - Dooza todar, Todarlaza - Todug-dogaa. Bildim-bildim - Biche khaja, Khajalaza - Khajdyng maas, Maastaza - Barba chüve, Chüveleze - Chüchük buga, Bugalaza - Bürüül-doos, Doostaza - Doshkun belek, Belekteze - Deer dagyl, Dagyldaza - Daar degbes, Degbesteze - Dörten karysh, Karyshtaza - Kada chelim, Chelimneze - Chedi kulash, Kulashtaza - Kuu dalgan, Dalgannaza - Dugan-xüree.

Translation Quick Speech I got to know, got to know – A small river bed, If one goes along the river bed – A moist forest glade, If one goes past the forest glade – Herds in abundance, If one goes past the herds – A milch cow, If one drives up the cows – Butter milk, kumys, If one makes kumys – All will be satiated If they are satiated – Prosperity.

Тывалап бижээни Узун тыныш Чаа, мен эки эр болуйн, үжен ак доңга санаайн: Бир ак доңга, Ийи ак доңга, Үш ак доңга, Дөрт ак доңга, Беш ак доңга, Алты ак доңга, Чеди ак доңга, Сес ак доңга, Тос ак доңга, Он ак доңга, Он бир ак доңга, Он ийи ак доңга, ..... Чээрби ак доңга, Чээрби бир ак доңга, ..... Үжен ак доңга...

Transliteration Uzun tynysh Chaa, men eki er bolujn, üzhen ak dongga sanaajn: Bir ak dongga, Iji ak dongga, Üsh ak dongga, Dört ak dongga, Besh ak dongga, Alty ak dongga, Chedi ak dongga, Ses ak dongga, Tos ak dongga, On ak dongga, On bir ak dongga, On iyi ak dongga, ..... Cheerbi ak dongga, Cheerbi bir ak dongga, ..... Üzhen ak dongga...

Translation Long breath So, let me be a good man, let me count thirty white jugs: One white jug, Two white jugs, Three white jugs, Four white jugs, Five white jugs, Six white jugs, Seven white jugs, Eight white jugs, Nine white jugs, Ten white jugs, Eleven white jugs, Twelve white jugs, ..... Twenty white jugs, Twenty one white jugs, ..... Thirty white jugs...

References

Orus-ool, S. M. Дүрген-чугаалар (Tongue Twisters). Kyzyl: 1994.